Nang Maligaw si Nyora Memay Ni: Gervasio B. Santiago

Nang Maligaw si Nyora Memay

Ni: Gervasio B. Santiago

Biglang napahinto sa paghakbang si Nyora Memay. Tila siya nakaranas ng saglit na pagkaidlip o saglit na pagkalimot sa sarili. Ipinilig ang kanyang ulo. Nagpalinga-linga mulas sa kinarororonan.

“A-ano bang lugar’to? Saan ba-ko naroroon?” ang usal niya.

Ibang pook ang lugay na iyon, ibang-iba. Hindi iyon ang dating daan na tuwing Linggi ng umaga’y dinaraanan niya sa pagsisimba at sa pag-uwi pagkatapos ng misa. Ang mga bahay, pati ang mga tanawin, ay bago sa kanyang paningin. Wala siyang nakakasabay na kakilala sa pagtungo sa simbahan, di katulad ng dati.

“N-naligaw ba-ko? Ngunit paano … imposebling maligaw ako!” ang tutol ng sarili ni Nyora Memay.

Mahigpitnang animnapung  taon si Nyora Memay. Mula ng mag-asawa siya, sa pook na iyon na siya nanirahan. Kilala roon ang angkang Filisteo, pagkat kung hindi man masasabing kabilang sila sa talgang mayayaman ay nakahihigit sila sa pangkaraniwan. Bago siya nabalo ay nakapagpagawa sila ng isang marikitna bunggalo sa loob ng isang malawak na bakuran na nakukubkob ng bakod na rehas na bakal. Hindi siya nag-aalaala sa kinabukasan, maliban sa pagmamadyong at pagsisimba.

Lola, may dinaramdam po ba kayo?” ang usisa ng isang tinig, hindi niya namalayan ang lumapit na tin-edyer. “May maiutulong po ba ako sa inyo?”

Napamalas si Nyora Memay sa kaharap. Hindi niya kilala.naka t-shirt na pula at nakamaikling pantaloon.

“N-naligaw yata  ako, nasa’n ba rito ang simbahan?”

“Wala pong simbahan sa lugar na ito, Lola”

“Ano, bakit wala? Alam kong may simbahan dito, pagkat sa pook na to na ‘ko tumanda. Ako si Nyora Memay Vda. De Filisteo, maipagtatanong ang pangalan ko rito. Nasa kalye Maginda ang bahay ko, isang bunggalo. Dapat kong malamang may simbahn ditto.”

“Pero, Lola talaga pong walang simbahan sa lugar na’to, at… wala rin pong kalye Maginda. Newsboy po ako, at gala ‘ko sa lugar ditto.

“Diyablo ka, inaabala mo ‘ko sa pagsisimba ko…”

Tinalikuran na lamang ni Nyora Memay ang hindi nakahumang bata. Bubulong-bulong siyang galit sa bata. Hindi siya makapaniwalaang mawawala ang simbahan.Naligaw siya, inaamin niya. Lakad…lakad! Nasa isip niya, matagpuan lamang niya ang simbahsn, mattiyak  na niyang hindi siya naliligaw.

Patuloy sa paglakad si Nyora Memay. Kung gaanona kahaba ang panahong nakaraan ay hindi niya namamalayan. Ang buong isip niya’y sa paghahanap. Ayaw niyang magtanong. Hindi niya ugali ang umasa sa tulong ng ibang tao, kaya nakalimutan niya na sina Sebi, Ata, at Titay, ang tatlong katulong niya sa bahay, ay mga tao rin.

Hindi napapansin ni Nyora Memay na nagddilm ang langit. Nakabitin ang maitim na ulap.kaya, nang humugong ang dumarating na ulan ay nabigla siya, hindi malaman kung saan susuling o tatakbo. Malalaki ang bahay sa daang iyon, kubkob ng mga bakod na pader o mga rehas na bakal. Nakasara ang mga gate. Tigmak na sa basa si Nyora Memay nang makasilong sa isang punong datiles malapt sa isang gate na rehas na bakal.

“N-nagugutom ako,” ang usal ni nyora Memay nang kumalam ang sikmura .“ Dapat naka sim ba na ‘ko’t nakauwi na ng bahay… dapat ay kumakain na ‘ko ngayon.”

Kung Linggo ng umaga, hindi ng huhusto ng almusal si Nyora Memay. Iinom lamang ng gatas at ngangalot ng biskwit .Pag-uwi ng bahay, saka kakain husto. Batid niya nag uulamin sana sa umagang iyon—dalawang pritong itlog at dalawang hiwa ng malambot na murkon na natira niya kagab.

Kangina, bago nanaog ng bahay, binigyan ni Nyora Memay ng pamili si Sebia. Ibinilinniyang mag-almondigas sa bihon at mag-adobo ng isang spring chicken at karneng baboy. Ang mga ulam na iyon ay para sa kanya lamang. Hindi  kasama ang mga utusan . Bukod ang pagkain nila. Limang piso sa buong isang araw.

Patuloy ang ulan.Bahagya nang makapananggol kay nyora Memay ang mga dahon ng datiles. Tumutulo na rin siya sa pagkabasa. Saka naman, may humintong traysikel sa tapat ng gate at bumaba ang isang babae, nagbukas ng paying at binitbit ang isang basket ng mga pinamili. Sa unang tingin, inakala niyang si Sebia iyon.

“Sebia!!”

Tuminginkay Nyora Memay ang babae.Lumapit.

“ Si Ninay ho ako, ang tagapagluto sa bahy na iyan,” at itinuro ang bahay.

“ A-akala ko’y ikaw si Sebia , ang tagapagluto ko…”

“Bakit kayo na riyan,  Lola?”

“N-naligaw ako… di ko matagpuan ang aking simbahan… nagugutom ako, giniginaw ako…” ang daing ni Nyora  Memay.

“Tena ho kayo sa bahay.  Wala ho’ng aking amo , umalis siya kahapon pa, pero uuwi ngayon. Kaya po ako namimili’y para ipagluto ng gustong pagkain niya.  Tena kayo, Lola… kahit papaano’y may maiipapakain kami saiyo.”

Ang kami ay nakilala ni Nyora Memay na dalawang kasama pa ni Ninay sa bahay na iyon—si nena, ang tagapaglaba, at si sedes na tagapaglinis ng bahay.

Parang dati nang kakilala ang pagaasikaso kay Nyora Memay ng tatlong katulong na iyon. Ipinaglabas siya  ni Ninay ng duster  na maipapalit sa kanyang basang damit; kupasing suwiter mula kay nena ang nakapagpainit sa kanyang katawan; at bagong tsinelas na abaka ang ipinasuot sa kanya ni sedes.

Naihanda na agad ni ninay an g pagkain sa isang maliit na mesa sa isang sulok ng kusina. “Dito nalang po kayo , Lola,” sabi ni Ninay.“ Yung magandang mesa sa kumedor na para lamang sa aming amo, walang ibang kumakain do’n kung di siya lang. baka tayo madatnan” ay mahirap na.”

Naupo na sa bangko soi Nyora Memay. Kung nasa bahay siya, sisikaran niya ang bangkong iyon. Ang silyang inuupuan niya sa pagkain ay may malambot na kutson. Ngunit gutom siya, halos hayok, kaya di na niya pinapansin iyon.

“ Pagpasensyahan na po ninyo ‘to, “ ang sabi ni Ninay, na inalis ang takip ng pagkain.” “To po ang pagkain namin dito.Bukod po kami sa’ming amo. Limang piso po sang-araw para sa pagkain naming tatlo, at sa mahal po ng mga bilihin ngayo’y anon a ang mabibili niyon?”

Napamalas si Nyora Memay sa nakahain—kaning sinangag na nangingitim sa mantikang kung makailang beses na yatang napagprituhan, pinangat na mumunting sapsap at isang tasang umiinit na salabat. Kinilig si Nyora Memay, naduduwal siya pinigil lamang niya.

“Marami hong pagkain dito, “ Ang patuloy ni Ninay,” para sa amo lang namin. Pati ho hiwa ng karne o manok o isda’y binilang niya. Talaga ho… ni hindi kami makapang-umit kahit sampiraso, at kapag nagkulang, kakatkatan na kami ng murang parang di kami tao ring anak ng Diyos.”

“Bakit di niyo nilayasan?” ang sabi ni Nyora Memay, na parang nabigla sa nasabi iyon.

“Mahal ho naming siya. Halos sa kanyang piling lumaki kaming tatlo. Nabalo siya’t nag-iisa siya sabuhay, wala kasing anak. Alam po naming na kailangan niya klami, at walang  ibang makapagtitiis sa kanya. Nagdarasal nalang kami na magbago siya kahit kaunti sa pagtinginsa amin.”

Kangina pa sumisigid sa dibdib ni Nyora Memay ang narinig kay Ninay, ngayo’y nakarating na sa ubod ng kanyang puso. May na muong luha sa kanyang mga mata. Ang hinakdal sa kanya ni Ninay sa kung sinong among iyon ay parang naging hinakdal din laban sa kanya ng tatlong katulong niya sa bahay—sina Sebia, Ata, at Titay ganun din ang trato niya sa tatlo. Hindi sinasalo sa pagkain. Tinitipid niya ang gugol para sa bunganga ng mga iyon. Gayong araw-araw ay nakikita niyan g halos pispis ang inuulam. Madals pa niyan g minumura at binibintangang inuumit ang pagkain niya. Paano nga  nakapagtitiis sa kanya sina Sebia, Ata, at Titay? Siguro nga’y mahal din siya ng mga ito.

“Kain na ho kayo, Lola, kahit magpapawing-gutom kayo,” si Ninay din iyon.

“Patawarinninyo’ ko mga anak,” ang sabi ni Nyora Memay, tumulo na ang mga luha sa pisngi.” H-hindi ko makakain yan’. Iinumin ko nalang ang salabat.”

Ng makainom, pinahid ni Nyora Memay ang mga basang pisngi. Tumanaw sa labas ng bintana. Tigil na ang ulan, bagaman kulimlim pa ang langit na tila nalalatagan ngmanipis na ulap.

“uuwi na ‘ko,” ang sabi. “B-baka madatnan pa ‘ko ng inyong amo’y magalitan kayo dahil sa akin.”

Nagunita ni Nyora Memay, minsa’y may dinatnan siyanng kamag-anak ni Sebia sa bahay. Nakiusap ito sa kanya na roon makikitulog ng isang gabi iyon. Hindi siya pumayag.Sa harap ng kamag-anak ay minura niya si Sebia, kaya dalidali na umalis iyon.

“Baka ho maligaw ulit kayo, Lola?”

Hindi nagpapigil si Nyora Memay. Tinulungan siya ni Ninay sa pagbibihis. Ang pigta niyang damit ay tinuyo na ni Nena sa init ng plantsa. Sinuklayan siya ng buhok ni Sedes. Hindi nakaligtaan ni Ninay naiabot sa kanya ang aklat-dasalang kinaiipitan ng rosary. Ihinatid pa siya ng tatlo hanggang sa makalabas ng gate. Paulit-ulit ang pasasalamat niya kina Ninay, Nena, at Sedes.

Sa daan, habang naglalakad si Nyora Memay, may dasal siya sa ubod ng kanyang puso. Sana’y matagpuan niya ang daan pabalik sa bahay—kina Sebia, Ata, at Titay. Masidhi ang pagnanais niyang makita ang tatlong katulong niya. Tila ba mahabang panahong napawala’y siya sa mga ito.

Walang anu-ano, biglang na patigil si Nyora Memay. Wari’y may nagdaang pagbabago sa kamalayan niya. Mabilis , halos sangkisap-mata. Napalinga-linga siya sa magkabilang panig ng daan. Kilala niya ang bahay.Kilalang –kilala niya. Iyon ang daang papunta sa kanilang bahay. At malapit na siya sa kanila. Nilingon niya ang pinanggalingan.hinanap niya ang punong datiles na sinilungan nang abuting ulan. Wala.

Nang nakakilos si Nyora Memay, halos patakbong nang tinungo ang kanilang bahay. Nakapasok siya sa gate nabagtas ang harden at nakapanhik sa balkon. Napasadlak siya ng upo sa sopa ng set na naroroon. Noon siya nakaramdam ng pagkahapo.

“Sebia..Ata…Titay…!”  ang naitawag niya sa tatlong katulong.

“Pooo!” ang sagot mula sa loob, gulat makailang  saglit  lamang, tatlong katawan na ang sumungaw sa pinto.

“B-bakit ho? Di ba kayo nagsimba? May dinaramdam po ba kayo?” ang tanong ni Sebia ngunit sa mukha ng tatlo ang pagaalala.” W-wala ‘kong dinaramdam mga anak, noon lamang niya na tawag na mga anak ang tatlo.”A-ano bangoras na ngayon?”

Pasado alasais lang ho . . . di pa natatagalang nanaog kayo kangina para magsimba.”

“ha? Gayon ba?”

“Ano  ho bang nangyari’t nagbalik kayo?”

“ N-naligaw ako…” ani Nyora Memay, at hindi na naituloy ang ibang sasabihin pa. maipapaliwanag ba ang nangyari sa kanya? Marahil Diyos lamang ang makapagpapaliwanag.” Sebia, Ata,Titay mula ngayon, sasalo na  kayo sakin sa pagkain… dadagdaganmo ngayon ang bibilhin mo, Sebia, para sa ating lahat,” at saka idinugtong. ”Sa isang Linggo na ako magsisimba… siguro’y matatagpuan ko na ang simbahan, kung kassama ko na kayong tatlo.”